Այսօր` 2025 թվականի մարտի 29-ին Երևանի Ազատության հրապարակում արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի կողմից տեղի ունեցավ հանրահավաք։ Արցախի խնդիրը տարիներ շարունակ եղել է Հայաստանի պետականության առանցքային թեմաներից մեկը, և դրա նկատմամբ հասարակության տարբեր շերտերի վերաբերմունքը կարող է լինել զգացմունքային, տնտեսական, իրավական և ազգային-քաղաքական հարթություններում։
Արցախից բռնի տեղահանված քաղաքացիները, որոնք այսօր ապրում են Հայաստանում, իրենց պահանջներում նշում են հետևյալ առանցքային կետերը․
1. Հայաստանի իշխանությունները պետք է ապահովեն Արցախի ժողովրդի ներկայացուցիչների ներգրավումը Արցախի վերաբերյալ որոշումների կայացման մեջ։
2. Պետք է բացառվեն ապօրինի կամ ինքնակոչ որոշումներ, որոնք անտեսում են արցախցիների կարծիքը։
3. ՀՀ կառավարությունը պետք է ձեռնպահ մնա Ադրբեջանի դեմ դատական գործընթացներից հրաժարվելուց։
4. Պետք է վերականգնվի Արցախի կարգավիճակի հարցը միջազգային հարթակում՝ վերակենդանացնելով ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը։
Որքանո՞վ են արցախահայերի այս պահանջները արդարացի։ Փորձենք հավասարակշիռ և օբյեկտիվ կերպով վերլուծել այն։
Որքան էլ որ արցախցիների պահանջները բխում են իրենց կորստի ցավից ու անորոշ ապագայի մտավախություններից, դրանց մեջ երբեմն առկա է չափազանցված կամ անհնարին իրագործելիության տարր։ Նրանց պահանջատիրության որոշ դրսևորումներ, երբեմն ագրեսիվ կամ վերջնագրային բնույթ կրելով, կարող են ավելի խորացնել առկա տարաձայնությունները՝ Հայաստանի հասարակության տարբեր շերտերի միջև։
Հայաստանը, լինելով հետպատերազմյան վերականգնման փուլում, կանգնած է բազում ներքին և արտաքին մարտահրավերների առաջ։ ՀՀ քաղաքացիների մի մասը, որը երկար տարիներ իր հարկերով ֆինանսավորել է Արցախի բյուջեն, այժմ ակնկալում է, որ արցախցիները ինտեգրվեն ՀՀ տնտեսական համակարգին և սկսեն կառուցել իրենց կյանքը տեղում՝ առանց բացառիկ արտոնությունների։
ԱՐՑԱԽԻ ՆԱԽԿԻՆ ՂԵԿԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԲԱՑԹՈՂՈՒՄՆԵՐԸ ԵՎ ԿՈՌՈՒՊՑԻԱՆ
Տասնամյակներ շարունակ Արցախում իշխող վարչակազմը գործել է ոչ թափանցիկ և բազմաթիվ կոռուպցիոն սխեմաների միջոցով, որը բացասաբար է ազդել տեղի բնակչության բարոյահոգեբանության վրա։ Արցախի ղեկավարության բարձրաստիճան պաշտոնյաները հաճախ սեփականաշնորհել են պետական միջոցները, ձեռք բերել գույքեր և բիզնեսներ Հայաստանում և արտերկրում՝ այդ թվում՝ Երևանում թանկարժեք անշարժ գույքեր։
Ֆինանսական միջոցները, որոնք Հայաստանի կառավարությունը հատկացրել է Արցախի պաշտպանության, ենթակառուցվածքների զարգացման և սոցիալական աջակցության համար, հաճախ չեն հասել նպատակային շահառուներին, այլ հայտնվել են արցախյան էլիտայի գրպաններում։
Արցախի ղեկավարությունը չի ձեռնարկել որևէ ռազմավարական քայլ Արցախի երկարաժամկետ անվտանգության ապահովման համար, շարունակաբար ապավինելով միայն ռուսական ռազմական ներկայությանը, ինչը հանգեցրել է 2020-ի պատերազմին և 2023-ի կապիտուլյացիային։
Տարիներ շարունակ արցախյան իշխանությունները մերժել են կառուցողական բանակցային գործընթացը, սխալ գնահատել տարածաշրջանային զարգացումները և ստեղծել իրավիճակ, որտեղ Արցախի բնակչությունը մնաց անպաշտպան՝ միջազգային իրավունքի և ռազմաքաղաքական առումով։
ՀՀ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄՈՏԵՑՈՒՄԸ ԵՎ ԱՆԵԼԻՔՆԵՐԸ
Վերջին տարիներին Հայաստանի իշխանությունները որդեգրել են քաղաքականություն, որն առաջնահերթություն է տալիս ՀՀ անվտանգությանը, տարածքային ամբողջականությանը և միջազգային պարտավորությունների կատարմանը։ Այս քաղաքականությունը հաճախ չի համընկնում Արցախի նախկին իշխանությունների և այնտեղի բնակչության որոշ շրջանակների ակնկալիքների հետ։
Որո՞նք պետք է լինեն ՀՀ իշխանությունների անելիքները։ Ապահովեն ավելի արդյունավետ ինտեգրման մեխանիզմներ, որոնք թույլ կտան արցախցիներին կայուն ապրել Հայաստանում՝ առանց լարվածություն առաջացնելու ՀՀ քաղաքացիների շրջանում։ Սա շատ կարևոր է։ Մյուսը` մշակեն նոր սոցիալական և տնտեսական ծրագրեր, որոնք կօգնեն արցախցիներին աշխատանք գտնելու և ինտեգրվելու աշխատաշուկային։ Երրորդը` իրականացնեն լայնածավալ հանրային քննարկումներ և բացատրական աշխատանքներ՝ մեղմելու հասարակության ներսում առկա դժգոհությունները։ Չորորդը` շարունակեն Արցախի հարցի բարձրաձայնումը միջազգային հարթակներում՝ առանց խարխլելու ՀՀ պետական շահերը։
Արցախի հարցի համատեքստում Հայաստանի իշխանությունների պարտավորություններն ու քաղաքական որոշումները պետք է լինեն հավասարակշռված և բխեն ինչպես ազգային շահերից, այնպես էլ միջազգային իրավունքի շրջանակներում։ Միաժամանակ, անհրաժեշտ է իրականացնել ինտեգրման ծրագրեր, որոնք կօգնեն Արցախից տեղահանվածներին կայուն ապագա կառուցել Հայաստանում՝ առանց սոցիալական լարվածության։
Այս իրավիճակում լուծումը կարող է լինել երկխոսության խթանումը, ինչպես Հայաստանի կառավարության, այնպես էլ արցախցի համայնքի միջև՝ գտնելու այնպիսի մոտեցում, որը կընդունվի երկու կողմերի կողմից։ Հայաստանի իշխանությունները կարող են առաջարկել ոչ թե պարզապես ֆինանսական օժանդակություն, այլ վերաիմաստավորված պետական աջակցություն՝ մասնագիտական վերապատրաստման, աշխատանքի և բնակարանային ծրագրերի միջոցով։
Արցախյան հարցի հետ կապված հանրահավաքը մեկ անգամ ևս ցույց տվեց, որ խնդիրը շարունակում է մնալ Հայաստանի ներքին քաղաքականության առանցքում։ Սակայն պահանջների արդարացիության ու իրականանալիության հարցում պետք է առկա լինի օբյեկտիվ վերլուծություն։ Հայաստանի Հանրապետության շահերը, նրա հարկատուների հնարավորությունները և անվտանգության մարտահրավերները պետք է լինեն առաջնային բոլոր քննարկումներում։ Միևնույն ժամանակ, արցախահայության իրավունքների պաշտպանությունը չի կարող անտեսվել, և անհրաժեշտ է գտնել այնպիսի լուծումներ, որոնք կհանգեցնեն կայունության և համերաշխության։
No comments:
Post a Comment