Աշխարհի ամենահին քրիստոնեական երկիր. «Նույնիսկ լեզուն է վերաբերում Աստծուն»

 Նիդերլանդական CIP. Nl Քրիստոնեական տեղեկատվական հարթակը, բավական հետաքրքիր  հոդված է հրապարակել Հայաստանի, նրա մշակութային հարուստ ժառանգության, Նիդերլանդների հետ ունեցած հարաբերությունների ու ներկա մարտահրավերների մասին:

 Մշակութային-քաղաքական ուղվածությամբ հագեցված այս հոդվածը ծնվել է թղթակից Գերտեն վան Բրյուգելի ու Նիդերլանդներում ՀՀարտակարգ և լիազոր դեսպան Տիգրան Բալայանի զրույցի արդյունքում: Հոդվածում համադրվել են աշխարհի հնագույն ու առաջինը քրիստոնեություն ընդունած  երկրի պատմական իրողություները, որի անգամ լեզուն է աստվածային ծագմամբ, մի երկիր, որ  գոյատևել ու պատմություն է կերտել նաև եկեղեցու շնորհիվ: Թղթակցի հարցին` թե քրիստոնեությունը ի՞նչ է տվել երկրին, դեսպանն ասել է, որ դա մեր ինքնության մի մասն է, ու այդ հարցի շուրջ երկար կարող է խոսել. Հայաստանը մի երկիր է, որն ունի հատուկ անցյալ: Դեսպանը խոսել է լեզվի և եկեղեցու սերտ կապի մասին. «Մեր այբուբենը գրվել է 405 թվականին, և այն ունի 39 տառ: Եզակի լեզու, որտեղ յուրաքանչյուր հնչյունի համար մենք ունենք տարբեր տառեր»-ասել է նա ու խոսել խորհրդանշական տառերի, գրերի գյուտի հեղինակ Մեսրոպ Մաշտոցի մասին:

Այնուհետև դեսպանը զրուցել է Արարատ լեռան, Խոր Վիրապի մասին, Արարատի, որ մի ժամանակ Հայաստանի տարածքում էր ու Խորհրդային երկրի անարդար վճռով որոշվել է Արաքսի մյուս ափը հանձնել հարևանին:

Զրուցակիցներն առնչվել են հայ-նիդերլանդական կապերին`  օրինակ, Նիդերլանդներում կրոնական գործունեություն ծավալած  Սուրբ Սերվատիուսին (4-րդ դար): Նա Նիդերլանդների առաջին եպիսկոպոսն էր, որ ըստ  վկայության «այստեղ բերեց քրիստոնեությունը»: Մաստրիխտում է գտնվում նրա անվամբ տաճարը, իսկ  դամբարանում, առանձին պահանակում ամփոփված են նրա մասունքները:

Այնուհետև  Տիգրան Բալայանը պատմել է 18-րդ դարի հայ-հոլանդական ջերմ կապերի ու առևտրային հարաբերությունների մասին:  «1714 թվականին կառուցվեց Արևմտյան Եվրոպայի առաջին հայկական եկեղեցին` հայկական միջավայրում, որտեղ ապրում էին բազմաթիվ վաճառականներ: Եկեղեցին հիմա էլ գործում է և առկա են հայատառ արձանագրություններ»:Ամստերդամում է տպագրվել հայերեն  առաջին Աստվածաշունչը: «Քահանան, որը եկել էր Նիդերլանդներ և տպել այն, Ռեմբրանդտ վան Ռայնի ընկերն էր: Նա նրան օգնեց այդ հարցում» (Խոսքը Ոսկան Երևանցու մասին է.-ծանոթ. Նիդ.օրագիր):

Հոդվածում ծավալուն արծարծվել են Արցախի խնդիրը, հայատյացությունը ու այն ճնշումները, որոնք գործադրում են Թուրքիան ու Ադրբեջանը: 

Տպավորիչ է դեսպանի մեջբերումը Ֆրանցիսկոս պապի 5 տարի առաջ  Հայաստանում արտասանած խոսքից`  Դա ոչ թե տուրիստական ​​այց էր, այլ ուխտագնացություն: Իր հերթին հայ դեսպանի այս ուղերձով   CIP.nl-ը  եզրափակել է հոդվածը` «Գնացեք ուխտագնացություն դեպի աշխարհի ամենահին քրիստոնեական երկիր»:

Ներկայացնում ենք CIP  կայքում հրապարակված հոդվածի նիդերլանդերեն ամբողջական տարբերակը:

https://cip.nl/cip+/86546-het-oudste-christelijke-land-ter-wereld-zelfs-de-taal-verwijst-naar-god

23 juli 2021 door Geerten van Breugel

Het oudste christelijke land ter wereld: "Zelfs de taal verwijst naar God"

Een land dat niet alleen in 301 als eerste het christendom als staatsreligie aannam, maar zelfs de geschiedenis heeft overleefd door haar kerk. Volgens de Armeense ambassadeur Tigran Balayan is dat het geval in Armenië. Een land dat iconische kerken heeft, een bijzonder verleden kent, maar ook onder grote druk staat van landen als Turkije en Azerbeidzjan.

Als het christendom al zolang aanwezig is, wat doet dat met een land? Balayan lacht: “Daar kan ik uren over praten. Maar samenvattend: het is een deel van onze identiteit. Twee instituten zijn heel belangrijk voor onze natie: de taal en de kerk.” De Apostolische Kerk waar 6 miljoen Armeniërs deel van uitmaken zorgde ervoor “dat het land het heeft overleefd”. “Onze taal en ons alfabet is in het jaar 405 geschreven, en heeft 39 letters. Een unieke taal, waarbij we voor elke klank een andere letter hebben.”

Van God naar Christus

Zelfs de taal komt voort uit het christendom? Enthousiast: “Ja! Het alfabet start met de ‘a’, wat verwijst naar God, en eindigt met de ‘q’, wat verwijst naar Christus. Een mythisch, symbolisch alfabet. In de religieuze literatuur mocht je niet de volle namen van Jezus Christus gebruiken, maar wel de eerste en laatste letter van het alfabet.” De monnik Mesrop Masjtots ontwierp volgens de overlevering het alfabet, en kreeg daarbij hulp van de Katholicos (kerkelijk hoofd van de Armeens-Apostolische kerk) en de koning.

"In de religieuze literatuur mocht je niet de volle namen van Jezus Christus gebruiken, maar wel de eerste en laatste letter van het alfabet"

De berg Ararat verrijst vlakbij Jerevan, de hoofdstad van Armenië. Een gevoelige plek: terwijl het eerst aan Armenië toebehoorde en Armeniërs het veel waarde toekennen, hoort het nu bij Turkije. Een land waarmee de grenzen gesloten zijn en waarmee de relatie beladen is. Balayan wijst op een plaat die boven de zithoek in zijn werkkamer hangt, waarin hoog achter een kerk de Ararat torent.

De Ararat, samen met een van de populairste bestemmingen in Armenië: Chor Virap

“In deze kerk namen de Armenen in 301 het christelijk geloof aan”, vertelt de ambassadeur, die sinds 2018 in Nederland is. “Een iconische kerk, die tot 1921 op Armeens grondgebied stond. Helaas gaf de Sovjet-regering alles aan de andere kant van de Araks-rivier aan Turkije.” Waarna hij zich haast te zeggen: “Maar dat is geschiedenis, we bouwen aan de toekomst.” 

Beschermheilige van Maastricht

Armenië, het is een land waar we niet vaak over horen. Maar er zijn wel degelijk dingen die Nederland en de republiek samenbinden, vertelt Balayan. Zo was de eerste Armeniër die naar Nederland reisde Sint Servaas, de eerste bisschop in Nederland, “hij bracht het christendom hierheen”. In Maastricht, waar Servaas nog altijd de beschermheilige van is, staat nog altijd de Sint-Servaasbasiliek, hier woonde de bisschop en zou hij ook zijn begraven.

Ook bestond er aan het begin van de 18e eeuw een bloeiende Armeense koopliedenbuurt in Amsterdam. Balayan: “In 1714 werd de eerste Armeense kerk in West-Europa geplaatst, in een Armeense omgeving, waar veel handelaren woonden. De kerk staat er nog steeds, ook kan je er Armeense inscripties vinden.” En als laatste: 500 jaar geleden werd de eerste Bijbel in het Armeens nota bene in Amsterdam gedrukt. “De priester die naar Nederland kwam en het printte was een vriend van Rembrandt van Rhijn. Die hielp hem daarbij.” 

Een beladen punt voor Armenië is de regio Nagorno-Karabach. Het is een niet-erkende staat die binnen Azerbeidzjan ligt, maar een corridor naar Armenië heeft. In het land wonen vrijwel alleen maar Armeniërs. Een gebied waar al decennia oorlog over gevoerd wordt: Armenië en Azerbeidzjan zeggen er beide recht op te hebben, officieel is het een onafhankelijke regio.

Armenië en Azerbeidzjan zeggen er beide recht op te hebben, officieel is het een onafhankelijke regio

In 2020 barstte sinds de wapenstilstand van 1994 de bom en ontstonden er gevechten langs de grens. Het Azerbeidzjaanse leger veroverde delen van Nagorno-Karabach en pas nadat de stad ÅžuÅŸa ook veroverd werd, ontstond er onder druk van de Armeense bondgenoot Rusland een staakt-het-vuren.

“Vorige week bracht de Azerbeidzjaanse president Aliyev een statement uit, waarin hij zei dat hij het conflict had opgelost door een oorlog te starten”, zegt Balayan ongelovig. “Ze schonden alle voorwaarden van de wapenstilstand in 2020. Daarom moet de Tweede Kamer de resolutie ook aannemen, zodat er sancties voor Azerbeidzjan komen.”

Armenofobie

De ambassadeur komt zelf ook uit Nagorno-Karabach: “In mijn verhaal wordt duidelijk hoe in de Sovjettijd Armenen werden onderdrukt door Azerbeidzjan. Mijn vader studeerde af aan de universiteit en werd advocaat. Ondanks dat zijn vader een invloedrijke Karabacher was, kon hij geen baan vinden. Uiteindelijk moest hij naar Armenië vluchten.”

Balayan heeft voor de houding van de Azerbeidzjanen geen goed woord over. “In een autocratie moet je je macht houden. Daarvoor heb je een vijand nodig, dat is Armenië voor hen.” ‘Armenofobie’ heet het, het anti-Armeense sentiment dat leeft in Azerbeidzjan. Kinderen worden ermee opgevoed, propaganda is normaal op scholen en de president noemt de Armenen “barbaren en vandalen”. 

"Wij accepteren die religieuze component niet"

In Armenië wonen vooral christenen, Azerbeidzjan telt overwegend moslims. Maar het conflict gaat niet over religie, zegt Balayan, iets wat Azerbeidzjan ons wel wil doen geloven. “Zo proberen ze islamitische landen zover te krijgen zich bij hen aan te sluiten in het conflict. Maar wij accepteren die religieuze component niet.”

Waar christenen écht heen moeten gaan als ze Armenië bezoeken? “Overal waar je heen gaat zijn kerken, veel daarvan zijn open. Maar een paar parels: “We hebben de oudste manuscripten ter wereld in Jerevan, de hoofdstad. Bezoek natuurlijk de kerk waarin het christendom werd gesticht. En, zoals paus Franciscus het 5 jaar geleden zei, toen hij Armenië bezocht: het is geen toeristisch bezoek, maar een pelgrimage. Ga op pelgrimstocht naar het oudste christelijke land ter wereld.”