Ճանապարհ դեպի երաժշտության աշխարհ. Մասնագիտական ​​գերազանցության սահմանները

Համաշխարհային դասական երաժշտության ժամանակագրություն. Յովսէփ Նալպանտեանի արժեքավոր ներդրումը մշակութային ժառանգության ուսումնասիրման գործում

 

ՆԱԻՐԱ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ

Բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ

ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրակ. ինստ.

 

2022 թվականին բանասեր, գրականագետ-մատենագետ, երաժշտաբան Յովսէփ Նալպանտեանի հեղինակությամբ «ՎՄՎ-ՊՐԻՆՏ» հրատարակչության տպագրությամբ լույս է տեսել միջազգային դասական երաժշտության համառոտ պատմությունը լուսաբանող և հանրագիտարանային նշանակություն ունեցող աշխատություն (տե՛ս Յովսէփ Նալպանտեան, «Միջազգային դասական երաժշտութիւն (Համառօտ պատմութիւն)» (Երեւան, «ՎՄՎ-ՊՐԻՆՏ», 2022, 264 էջ)։ Սա Յովսէփ Նալպանտեանի երաժշտությանը նվիրված երրորդ գիրքն է:

Հրատարակության հիմնական նպատակն է՝ ընթերցողին ցույց տալ տարբեր դարաշրջաններում համաշխարհային նշանակություն և հայտնիություն ունեցող երաժշտահանների բազմազգ համայնքը, ինչպես նաև՝ տարբեր մշակույթների՝ միմյանց նկատմամբ ունեցած փոխադարձ ազդեցությունները արվեստի տեսակների զարգացման տարբեր փուլերում։

​Հանրագիտարանային նշանակության այսօրինակ հրատարակությունները կարևոր են ժամանակակից հասարակության կյանքում, կատարում են կրթական գործառույթ ու ներազդում են գիտության և մշակույթի զարգացման վրա:

Աշխատությունը ի ցույց է դնում տարբեր հասարակություններում գոյություն ունեցող միջմշակութային կապերը, որպես ազգերի միջև հաղորդակցության եզակի ձև: Այն առանձնահատուկ կապող օղակ է, որը միավորում է տարբեր ազգերի պատմամշակութային զարգացումների համատեղ գործընթացները՝ ճանապարհ բացելով դեպի երաժշտության առանձնահատուկ ընկալումների աշխարհ:

Յովսէփ Նալպանտեանի «Միջազգային դասական երաժշտութիւն (Համառօտ պատմութիւն)» աշխատության հրապարակումը երկարաժամկետ աշխատանքի արդյունք է, որը նշանավորում և ամփոփում է աշխարհի բազմաթիվ երկրների հոգևոր ներուժը, համակարգում է այդ ներուժը արտացոլող նյութերը։

Աշխատությունը արժանացել է հայ ​​հանրության տարբեր ոլորտների մասնագետների բարձր գնահատականներին, հետևաբար, դժվար է անսալ հրատարակության կարևորությունը: Շնորհիվ դրա՝ ընթերցողը տեղափոխվում է անցյալ, ճամփորդում է միջազգային մշակույթի և արվեստի զարգացման պատմության շրջափուլերով, շարժվում է դեպի ապագա՝ պահպանելով նախորդների փորձը, ավանդույթները, բայց և՝ ընդունում է դրանց տեղաշարժերը, զարգացման փուլերը ու թարմացումները։

Աշխատությունը, կարելի է ասել, Հայաստանի Հանրապետությունում տպագրված թեմատիկ ուղղվածություն ունեցող ուշագրավ նախագծերից մեկն է, թեև հեղինակը գրքի առաջաբանում համեստորեն գրում է, թե՝ «հատորը ամբողջական չէ եւ կատարյալ ըլլալու յաաւակնութիւնը չունինք» (էջ 12):

Գրքում համակարգվել և հեղինակի կողմից ամբողջությամբ ներկայացվել են համաշխարհային համբավ, հայտնիություն ու նշանակություն ունեցող տաղանդավոր երաժշտահանների կենսագրություններն ու դրանք ուղեկցող հարուստ պատմությունները՝ բարոկկոյի շրջանից մինչև արդիություն: Ներքին ժամանակագրական բաժանումների, երգահանների կենսագրությունների, նրանց առնչվող իրադարձությունների և երաժշտական տերմինների բացատրությունների միջոցով Հովսեփ Նալբանդյանը ստեղծել է երաժշտական ոլորտի բազմադարյա պատմական տարեգրությունը:

Այսպես, «Միջազգային դասական երաժշտութիւն (Համառօտ պատմութիւն)» աշխատությունը ունի «Բովանդակութիւն», որը ամբողջացնող բաժիններում էլ ընդգրկված են աշխարհահռչակ երաժշտահանների կենսագրությունները՝ հատկանշելով նրանց մասնագիտական ​​գերազանցության սահմանները՝

ա. «Բարոքի շրջան» (1600-1700) – Ջովաննի Պալէստրինա, Ուիլեամ Բէօրտ, Կլաուդիօ Մօնտէվերդի, Հայնրիխ Շիւթց, Ժան-Բատիստ Լիւլի, Անտոնիօ Վիվալդի, Եոհան Սեբաստիան Բախ, Գեորգ Ֆրիդրիխ Հենդէլ, և այլք:

բ. «Դասական շրջան» (1720-1820) – Քրիստոֆ Գլիւկ, Ֆրանց Եոզէֆ Հայդն, Անտոնիօ Սալիէրի, Վոլֆգանգ Ամադէոս Մոցարտ, Լիւդվիգ Վան Բեթհովէն, Ֆրանց Շուբերտ, և այլք:

գ. «Ռոմանտիկ շրջան» (1820-1900) – Կարլ Մարիա Ֆոն Վեբեր, Ջոակինօ Ռոսսինի, Վինչենցօ Բելլինի, Նիկոլօ Պագանինի, Հեկտոր Բերլիոզ, և այլք:

դ. «Ազգային երաժշտութեան վերելքի շրջան» - Միխայիլ Գլինկա, Անտոնին Դվորժակ, Եոհան Շտրաուս II, և այլք:

ե. «Ուշ ռոմանտիկ շրջան» (1850-1900) – Ռիխարդ Վագնէր, Ջուզեպպէ Վերդի, Եոհաննէս Բրամս, Ջակոմօ Պուչչինի, Ռիխարդ Շտրաուս, և այլք:

զ. «20-րդ դարու սկիզբի շրջան» (1900-1945) – Կլօդ Դեբիւսի, Մորիս Ռավել, Բելա Բարտօկ, Իգոր Ստրավինսկի, և այլք:

է. «20-րդ դարու շրջան (Երկրորդ համաշխարհայինէն յետոյ)» - Կարլ Օրֆ, Դմիտրի Շոստակովիչ, Արամ Խաչատրյան, Առնօ Բաբաջանեան, 

Նշյալ բաժինները ամփոփվում են երաժշտության ոլորտին վերաբերվող ասույթներով, ինչպես՝ «Նկարիչը կը նկարէ կտաւի վրայ… երաժիշտը իր նկարը կը նկարէ լռութեամբ (Ն. Ռիմսկի-Կորսակով)»:

Գնահատելի է, որ հեղինակը առանձնակիորեն անդրադարձել և կարևորել է «Երաժշտական օտար բառերու հայերէն համարժէքները», «Գործածուած համառօտագրութիւններ» խորագրերով բաժինները: Գրքի 10-12 էջերն ընդգրկում է Յովսէփ Նալպանտեանի առաջաբանը («Յառաջաբանի փոխարեն, Յ. Նալպանտեան»), որում հեղինակը մեկնաբանում է համառոտ այս հանրագիտարանի ստեղծման և դասակարգման տրամաբանությունը: Առկա են նաև՝ «Յօդուածներ», «Շնորհակալիք», «Յովսէփ Նալպանտեան (համառօտ կենսագրութիւն)», «Յովսէփ և Գարոլին Նալպանտեան մատենաշար» բաժինները:

Հանրագիտարանային նշանակության համառոտ այս աշխատությունը ներառում է կենսագրական բառահոդվածների շուրջ 70 գրառում, որոնք համակարգված են ըստ ժամանակագրության: Դրանց միջոցով ընթերցողը գաղափար է կազմում նաև երաժշտահանների ապրած կյանքի, երաժշտական գործիքների, միջոցառումների, ինչպես նաև տվյալ բնագավառի տերմինների մասին:

Այսպես, չափազանց ուշագրավ է խմբավարական փայտիկին՝ ցպիկին վերաբերվող նյութը՝ «17-րդ դարուն ապրող ֆրանսացի երաժշտահան Լիւլի ոտքը գետնին զարնելով կամ ձեռքերն իրար բախելով չափ տալէն ձանձրացած՝ օր մը խոշոր գաւազան մը կ՛առնէ ու կը սկսի գետին զարնել զայն, չափ տալու համար: Անգամ մը այդ գաւազանն ա՛յնքան ուժգին իջեցուց վար եւ անուշադրութեամբ ոտքին զարկաւ, որ վէրք մը գոյացաւ եւ չդարմանուելով՝ մահուանը պատճառ եղաւ:

Վարպետին գաւազանը փորձեցին յաջորդներ, աւելի պզտիկ չափով, մինչեւ որ փայտիկի փոխուեցաւ ան եւ նուիրագործուեցաւ խմբավարներու ձեռքին մէջ՝ իբր պաշտօնական գօրծիք» (էջ 167):

Հավաստի տեղեկատվության լրացուցիչ աղբյուր են նաև աշխարհահռչակ երգահանների կատարած այս կամ այն աշխատանքների մանրամասնությունները, նրանց կենսապատումների այս կամ այն դրվագները, որոնք էական նշանակություն են ունեցել երաժշտության զարգացման ոլորտում՝ «Ֆրանց Շուբերտ մեծ քանակով երգերու եղանակներ գրած է, եւ այդ բանաստեղծութիւններու հեղինակը հռչակաւոր գերմանացի Վոլֆգանագ Գէօթեն էր: Շուբերտի «Die forelle» գործը ունի վեց տարբեր մշակումներ, քանի որ տարբեր առիթներով, երբ իրեն բարեկամները ուզած են այդ կտորի նոթագրութիւնը, մօտը չունենալով, իր յիշողութեամբ գրած է նորը» (էջ 172):

Ուշագրավ են նաև որոշ երաժշտահանների գունավոր լուսանկարների առկայությունը՝ բարոկկոյի շրջանից մինչ արդիություն: Այս հանգամանքը հնարավորություն է տալիս գիրքը դիտարկել որպես պատկերազարդ հրատարակություն։

«Դասական երաժշտութեան ժամանակագրութիւն (6-20-րդ դարեր)» բաժնում Յովսէփ Նալպանտեանը ընդգրկել է 521-1950 թվականներին երաժշտութեան բնագավառում տեղի ունեցած կարևորագույն իրադարձությունները: Այսպես, «521 թվականին Բոյիտուս արեւմտեան աշխարհին կը ծանօթացնէ յունական երաժշտութիւնը «letter notation»ը» (էջ 176), կամ՝ «1473 թվականին Գերմանիայում Շտուտգարդի մօտ Էսսլինգէնի մէջ Եոհան Գէրսէնի կողմէ հրատարակուեցաւ առաջին երաժշտական տպուած ժողովածուն, որ կը կոչուէր «Collectorium super Magnificat» (էջ 182)»: Հեղինակի խոստովանությամբ, սակայն, այդ բաժինը դեռևս ամբողջական չէ:

«Յօդուածներ» բաժնում ընդգրկված են հոդվածներ՝ նվիրված երաժշտական գործիքներին՝ «Դաշնամուրը», «Ջութակի հոգին»: Այդ նյութերը որոշ չափով աղբյուրագիտական նշանակություն ունեն, քանի որ դրանցում բացահայտվում են ներկայացվող գործիքների նշանակությունները, հնարավորությունները՝ տվյալ գործիքներով նվագող երաժիշտների ձեռքին՝ «Տէր-Մերկերեանի հնչիւնն ունի իր կոլորիտը, երգային է, պայծառ, երբեմն թախծոտ, քնարական է ու դրամատիկ; Աղեղի տեխնիկան աչքի է ընկնում մշակուածութեամբ, շտրիխային բարձր կուլտուրայով: Բնական է, որ այսպիսի արտայայտչականութեան նա հասնում է ոչ միայն աղեղի հմուտ տիրապետման, այլեւ վիբրատոյի ամենատարբեր յաճախականութիւնների օգտագործմամբ, որը նրա համար հանդիսանում է տարբեր հոգեվիճակների, յոյզերի արտայայտման միջոց» (էջ 248):

Ընթերցողների լայն շրջանակի համար նախատեսված հանրագիտարանային այս աշխատությունը կարող է օգտակար լինել երաժշտահանների, խմբավարների, երգիչ-երգչուհիների, դերասանների, երաժշտական ուսումնական հաստատությունների ուսուցիչների և ուսանողների, մանկապատանեկան արվեստի դպրոցների, մշակութային հաստատությունների, մշակույթի կառավարման մարմինների աշխատակիցների, լրագրողների, սիրողական խմբերի անդամների, ինչպես նաև՝ երաժշտական գործիքներ ստեղծողների ու նվագողների կողմից։ 

Այն կարող է նաև կարևոր նշանակություն ունենալ գիտնականների համար՝ խթանելու միջազգային դասական երաժշտության պատմության վերաբերյալ հետազոտությունները։

Խմբագրության կողմից.

Նաիրա Համբարձումյանի գրախոսականը նվիրված է բանասեր, գրականագետ-մատենագետ, երաժշտաբան  Յովսէփ Նալպանտեանի «Միջազգային դասական երաժշտութիւն (Համառօտ պատմութիւն)» գրքին, որը ներկայացվում է որպես արժեքավոր հանրագիտարանային աշխատություն՝ համաշխարհային դասական երաժշտության զարգացման ընթացքի մասին։ Հեղինակը մանրամասն լուսաբանում է գրքի կառուցվածքը, որը բաղկացած է տարբեր ժամանակաշրջանների երաժշտահանների կենսագրություններից, երաժշտական տերմինների բացատրություններից և ոլորտի կարևորագույն իրադարձությունների ժամանակագրական նկարագրություններից։

Գրախոսականը ընդգծում է գրքի կրթական և գիտական արժեքը, դրա դերը մշակույթների փոխազդեցության բացահայտման, միջմշակութային կապերի ուսումնասիրության և երաժշտության պատմության յուրօրինակ ընկալման մեջ։ Նալպանտեանի մոտեցումը ոչ միայն փաստացի տեղեկատվություն է տրամադրում, այլև վեր հանում երաժշտության պատմական և մշակութային նշանակությունը։

Այս գրախոսականում առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձվում նաև գրքի հարուստ պատկերազարդման և լրացուցիչ բաժինների (ինչպիսիք են՝ «Երաժշտական օտար բառերու հայերէն համարժէքները», «Դասական երաժշտութեան ժամանակագրութիւն») կարևորությանը։ Նշվում է, որ այս աշխատանքը կարող է լայն կիրառություն գտնել ինչպես մասնագետների, այնպես էլ երաժշտասերների շրջանում՝ շնորհիվ իր բազմազան և համակարգված բովանդակության։

Յովսէփ Նալպանտեանի աշխատությունը դիտարկվում է որպես նշանակալի նախագիծ, որը խթանում է միջազգային դասական երաժշտության ուսումնասիրման և հանրայնացման զարգացման  ոլորտները։

 

Տարածաշրջանային նոր մարտահրավերներ. Ինչպիսի քաղաքականություն պետք է վարի Հայաստանը

Հրայր Մանուկյան

Հրայր Մանուկյանը Նիդերլանդներում բնակվող քաղաքագետ է, ով ակտիվորեն անդրադառնում է Հայաստանի քաղաքական և հասարակական խնդիրներին։ Նա Ուտրեխտի համալսարանի հետազոտող է։ Մանուկյանը հանդես է գալիս վերլուծություններով և մեկնաբանություններով՝ կապված Հայաստանի ներքին և արտաքին քաղաքականության, ինչպես նաև սփյուռքին վերաբերող հարցերին։

Նա հաճախ է հանդես գալիս հրապարակումներով և հարցազրույցներով՝ ներկայացնելով իր տեսակետները Հայաստանի և տարածաշրջանի քաղաքական զարգացումների վերաբերյալ։

Հրայր Մանուկյանը պատասխանել է «Նիդերլանդական օրագրի»  հարցադրումներին, որոնք արդիական են և կհետաքրքրեն մեր ընթերցողներին:

1. Հայաստան-Նիդերլանդներ հարաբերություններ՝ նրանց ներկա մակարդակը և ապագա զարգացման հեռանկարները։

2. Հայաստան-ԵՄ հարաբերություններ՝ դրանց խորությունը Նիդերլանդների համատեքստում և վիզաների ազատականացման ընթացքը։

3. Նիդերլանդներում հայկական կազմակերպությունների համագործակցություն՝ անցյալի ակտիվությունը և ներկայիս բացը։

4. Հայ-ադրբեջանական հակամարտություն՝ Ալիևի քաղաքականության, արտաքին աջակցության և սպառնալիքների վերլուծություն։

5. Խաղաղության գործընթաց և Հաագայի հայցերը՝ Հայաստանի հնարավոր զիջումների և դրանց հետևանքների գնահատում։

Արխիվային լուսանկար

1. Պարոն Մանուկյան, ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի և Նիդերլանդների ներկա փոխհարաբերությունները։ Ի՞նչ հիմնական զարգացումներ կամ փոփոխություններ կարելի է ակնկալել առաջիկայում այս հարաբերությունների շրջանակում։

Նիդերլանդները Երևանում դեսպանատուն բացեց 2018-ի հեղափոխությունից հետո՝ հիմնավորելով  նոր կառավարությանը աջակցելու անհրաժեշտությամբ։ Դրանից հետո Նիդերլանդները մի շարք ծրագրեր իրականացրեցին Հայաստանում, ինչպես օրինակ՝ դատաիրավական համակարգի մասնագետների վերապատրաստում, այգեգործության ոլորտում հոլանդական փորձի ու գիտելիքների  փոխանակում հայ մասնագետների ու ուսանողների հետ, Հայաստանում փոքր ու միջին բիզնեսի աջակցության ծրագրեր։ Բացի այդ՝ Նիդերլանդները 10 միլիոն եվրո նվիրաբերեց Եվրամիության այն ֆոնդին, որը 2023-ին ԼՂ-ի փախստականներին աջակցելու համար էր ստեղծվել։ Հաճախակիացել են նաև բարձրաստիճան պաշտոնյաների այցելությունները՝ Հայաստանի արտգործնախարարը անցած տարի երկու անգամ այցելեց Նիդերլանդներ ու հանդիպումներ ունեցավ Նիդերլանդների արտգործնախարարի ու պատգամավորների հետ, իսկ Նիդերլանդներից պատգամավորների պատվիրակություն այցելել Երևան։ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանն ու բարձրաստիճան այլ հայ պաշտոնյաներ էլ են այցելել Նիդերլանդներ վերջին տարիներին։ Այս աստիճան սերտ համագործակցություն Հայաստանը չի ունեցել մինչև 2018 թվականը։ Ընդ որում՝ այս առումով տարբերություն չկա Նիդերլանդների հին ու ներկայիս կառավարությունների միջև՝ երկուսն էլ նույն ձևով են մոտենում Հայաստանին։ Նիդերլանդների նոր կառավարությունը այսօր Հայաստանին աջակցում է՝ հաշվի առնելով նաև այն, որ Հայաստանը խոցելի վիճակում է, ինչի մասին նշված է նոր կառավարության ծրագրում։ Ուստի ես կարծում եմ, որ այն սերտ համագործակցությունը, որ տեսել ենք վերջին տարիներին, կշարունակվի։ Ավելին, կարծում եմ մենք նոր դրական զարգացումներ կտեսնենք՝ կապված նրա հետ, որ Հայաստանը հայտարարեց ԵՄ անդամակցության գործընթաց սկսելու մասին։  

2. Հայաստանի և Նիդերլանդների համագործակցության համատեքստում ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի և Եվրամիության հարաբերությունները։ Համեմատած Նիդերլանդների հետ՝ այդ հարաբերությունները նույն մակարդակո՞ւմ են, թե ավելի խոր են։ Ձեր կարծիքով՝ ինչ ձեռքբերումներ կամ խնդիրներ կան այդ հարաբերություններում։ Բացի այդ, խնդրում ենք անդրադառնալ ԵՄ-ի հետ վիզաների ազատականացման գործընթացին, որը հատկապես հետաքրքրում է մեր ընթերցողներին։ 

Նիդերլանդների կառավարության ծրագրում նշված է, որ նրանք աջակելու են Հայաստանին հիմնականում ԵՄ շրջանակներում։ Հայաստանին աջակցելու հարցում ԵՄ երկրներից Ֆրանսիան առաջին տեղում է։ Իսկ Նիդերլանդները, կարծում եմ, եթե ոչ երկրորդ, ապա առաջին 5 երկրներից մեկն է։ Հիմնական պատճառը, որ Նիդերլանդները վերջին տարիներին ընդգծված աջակցում է Հայաստանին, կարծում եմ այն է, որ 2018-ի հեղափոխությամբ Հայաստանը ավելի ժողովրդական դարձավ։  Նիդերլանդներն աշխարհի ու ԵՄ այն կայացած դեմոկրատական երկրներից են, որոնք մեծ ուշադրություն են դարձնում դեմոկրատական արժեքներին ու մարդու իրավունքների պաշտպանությանը՝ այլ երկրների հետ հարաբերվելիս։ Դեմոկրատական արժեքներն այնքան էլ նշանակություն չունեն ԵՄ երկրների ծայրահեղ աջ քաղաքական ուժերի համար, բայց նրանց դեպքում էլ հայաստանցիների քրիստոնյա լինելը կարող է ինչ-որ դեր ունենալ, մասնավորապես՝ Ֆրանսիայի ու Նիդերլանդների ծայրահեղ  աջերի դեպքում։ Ուստի ես հույս ունեմ (թեև վստահ չեմ), որ ԵՄ կողմից Հայաստանին աջակցելու պատրաստակամության էական նվազում չի լինի, եթե նույնիսկ ծայրահեղ աջերը ավելի ազդեցիկ դառնան ԵՄ-ում, քան հիմա են։

Եթե «խնդիրների» տակ նկատի ունենք այն, թե ինչ խոչընդոտներ կան Հայաստանի ու ԵՄ հարաբերություններում, ապա ԵՄ կողմից դա Հունգարիայի՝ ավտորիտար հակումներով ղեկավարն է, որը լավ հարաբերություններ ունի Ադրբեջանի ավտորիտար ղեկավարի հետ և երբեմն փորձում է խանգարել ԵՄ-Հայաստան հարաբերությունների սերտացմանը, ինչպես որ արեց խաղաղության Եվրոպական հիմնադրամի կողմից Հայաստանին տրամադրվելիք օգնության պարագայում, թեև ի վերջո Հայաստանն ստացավ այդ օգնությունը։ Հայաստանի կողմից հիմնական խոչընդոտը կարողություններն են՝ չկա այն փորձն ու հմտությունները, որ Հայաստանի եվրաինտեգրման ու եվրոպական ստանդարտների ներդրման հարցերում քաղաքական բարձր մակարդակով կայացված վճիռներն արդյունավետ իրագործվեն։ Բայց այս առումով էլ ԵՄ-ն ծրագրեր է իրականացնում ու փորձում զարգացնել այդ կարողությունները։ 

Վիզաների ազատականացման հարցում ես այնքան էլ լավատես չեմ, թեև երկխոսություն է սկսվել։ ԵՄ կողմից, ինչքանով որ տեղյակ եմ, պահանջ կամ հորդոր կա, որ ի թիվս այլ բաների, Հայաստանը օրենսդրական պատշաճ փոփոխություններ իրականացնի, ներառյալ՝ հակախտրականության օրենսդրությունում պաշտպանության մեխանիզմներ ներդրվեն ԼԳԲՏ անձանց համար։ Բացի նրանից, որ նման պաշտպանությունը կարևոր է մարդու իրավունքների ու դեմոկրատական ազատությունների տեսակետից, ԵՄ հիմնական երկրների համար դա նաև կարևոր է, որ վիզաների ազատականացման դեպքում ստիպված չլինեն ապաստան տրամադրել մեծ թվով Հայաստանի քաղաքացիների։ Բայց Հայաստանում նման պատշաճ օրենսդրական փոփոխությունների պատրաստակամություն, կարծում եմ, չկա։ Ընդ որում՝ ազդեցիկ հասարակական կազմակերպությունները աշխատանք չեն տանում, որ հակախտրականության օրենքը պատշաճ բովանդակությամբ ընդունվի, եթե չասեմ՝ խանգարում են դրան։ Այս պայմաններում չեմ կարծում, թե Հայաստանի կառավարությունը պատշաճ օրենսդրական փոփոխությունների կգնա։ Այնպես որ, ԵՄ երկրները ի վերջո որոշելու է՝ գնալ վիզաների ազատականացման՝ նկատի ունենալով, որ Հայաստանի քաղաքացիներից ապաստանի մեծ թվով հայցեր ստիպված են լինելու բավարարել, կամ էլ չգնալ դրան։ Կարծում եմ՝ ի վերջո կընտրեն երկրորդ տարբերակը։         

3. Անցյալում Նիդերլանդներում ՀՅԴ կառույցը ակտիվորեն համագործակցում էր միացյալ հայկական կազմակերպությունների դաշինքի շրջանակներում՝ իրականացնելով հայամետ լոբբիստական նախաձեռնություններ։ Այսօր, սակայն, այդ կապը բացակայում է։ Հնարավո՞ր չէր արդյոք, որ ՀՅԴ-ն, լինելով ընդդիմադիր, շարունակեր մասնակցել համատեղ միջոցառումներին՝ անկախ իշխանության վարած քաղաքականությունից։ Ինչպե՞ս եք գնահատում այս բացը՝ հաշվի առնելով, որ հայկական կազմակերպությունները միշտ չէ, որ համաձայն են պետության քաղաքականությանը։ 

Դժվար հարց է ՀՅԴ-ի պարագան, բայց ես կարծում եմ՝ լոբբիստական աշխատանքը չպետք է թողնվի ՀՅԴ-ի վրա։ Հայամետ լոբբիստական նախաձեռնություններ պետք է անեն բոլոր հայկական կազմակերպությունները՝ միմյանց հետ համագործակցելով։ Բայց նման համագործակցությունը հնարավոր դարձնելու համար էլ դեսպանատները պետք է հարթակներ ու պայմաններ ստեղծեն։ Եթե ՀՅԴ-ն ու Առաքելական եկեղեցին չուզենան մասնակցել նման համատեղ աշխատանքների, ինչ է թե նրանք բացասաբար են տրամադրված գործող իշխանությունների նկատմամաբ, ապա աստիճանաբար նրանք կկորցնեն իրենց դերն ու դիրքը հայկական սփյուռքում։ Բոլոր դեպքերում չպետք է այնպես լինի, որ հայկական ինքնությունը պահպանելու ամենաառաջին տարբերակը լինի ՀՅԴ-ի կամ Առաքելական եկեղեցու շուրջ համախմբվելը։ Հատկապես արևմտահայերի համար ավանդաբար հենց այս երկու կառույցներն են եղել ինքնության պահպանման հարթակները, բայց դա այսօր հնարավոր է փոխել, քանի որ մի կողմից՝ հաղորդակցության ժամանակակից միջոցներն են թույլ տալիս կապի մեջ լինել Հայաստանի հետ, մյուս կողմից էլ՝ Հայաստանն այսօր անկախ պետություն է և կարող է նպաստել սփյուռքի հայկական կառույցների համագործակցությանը։  

4. Հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների մասին։ Ադրբեջանի քաղաքականության համատեքստում ակնհայտ է, որ այդ երկիրը երբեք առանց արտաքին աջակցության կամ հրահրման չի գործում։ Սա ցույց տվեց նաև 44-օրյա պատերազմը, և հայտնի է, թե ովքեր էին կանգնած Ադրբեջանի թիկունքին։ Այսօր Իլհամ Ալիևի հայտարարությունները հասել են նոր մակարդակի․ նա Հայաստանը համարում է «ֆաշիստական» պետություն և ներկայացնում անհնարին պահանջներ։ Ինչպիսի՞ մեսիջ է սա, ի՞նչ ուժեր են կանգնած Ադրբեջանի թիկունքին, և որքանով են իրական այս սպառնալիքները։ 

Համաձայն եմ, որ Ադրբեջանը առանց արտաքին աջակցության չէր կարող 44 օրյա պատերազմը հաղթել կամ ԼՂ-ն հայաթափել, բայց նաև չեմ կարծում, թե Ադրբեջանը ինքնուրույնությունից զուրկ պետություն է։ Մասնավորապես՝ Ադրբեջանն ինքն է որոշել գրավել ԼՂ-ն և հայաթափել այն, և դրա համար կարողացել է Թուրքիայի բացահայտ, Ռուսաստանի՝ ոչ այնքան բացահայտ աջակցությունը ստանալ։ Հաղթանակից հետո Իլհամ Ալիևը շատ է մեծամտացել, ինչպես որ Հայաստանի 1990-ականների ղեկավարներն էին մեծամտացել ԼՂ առաջին պատերազմի հաղթանակից հետո։ Նրա վերջին հայտարարւթյունները ես այդ կոնտեքստում եմ դիտարկում։ Ինքը համարում է, որ Ադրբեջանը շատ ուժեղ պետություն է, բոլորը պետք է իր հետ հաշվի նստեն, նույնիսկ Պուտինին է նվաստացնում (նկատի ունեմ ադրբեջանական խոցված ինքնաթիռից հետո նրա պահվածքը)։ Բայց ես չեմ կարծում, թե նա լրջորեն պատրաստվում է հարձակվել Հայաստանի վրա։ 

Մի քանի պատճառ կարող եմ ասել։ Առաջինը՝ Ադրբեջանը չի կարող իմանալ, թե Արևմուտքը ինչպես կարձագանքի, եթե ինքը հարձակվի Հայաստանի վրա։ Հայաստանը չճանաչված ԼՂ-ն կամ Արևմուտքի կողմից Ադրբեջանի մաս համարվող ԼՂ հարակից տարածքները չեն, որ Արևմուտքը բավարարվի միայն դատապարտող հայտարարություններով։ Ալիևն իր աչքի առաջ ունի Պուտինի փորձը, որը ակնհայտորեն թերագնահատել էր Ուկրաինա ներխուժման՝ Արևմուտքի հակազդեցության աստիճանը։ Հաշվի առնենք նաև այն, որ Հայաստանը զենք է ստանում Ֆրանսիայից ու Եվրոպական այլ երկրներից, կառավարությունը հավանություն է տվել ԵՄ անդամակցության գործընթաց սկսելու օրենսդրական նախաձեռնությանը (որը մոտ 50 հազար ՀՀ քաղաքացիներ իրենց ստորագրությամբ արդեն հավանության էին արժանացրել) ու ռազմավարական գործընկերության կանոնադրություն է ստորագրվել Հայաստանի ու ԱՄՆ-ի միջև։ Այս պայմաններում Ալիևը չի կարող վստահ լինել, որ Հայաստանի վրա հարձակումը հաջողության կհասնի։ 

Երկրորդ՝ ենթադրենք Ադրբեջանը հարձակվում է ու նույնիսկ կարողանում է Սյունիքում միջանցք բացել (չեմ կարծում, թե կկարողանա, բայց ենթադրենք)։ Միևնույնն է՝ չի կարողանալու այնտեղով հանգիստ բեռներ տեղափոխել, նախ և առաջ այն պատճառով, որ այդ տարածքը լինելու է մեր մշտական ռմբակոծությունների թիրախ։ Հայաստանում իշխանության հասնելու իրատեսական հնարավորություն ունեցող ոչ մի կառավարություն չի հաշտվելու այդ տարածքի կորստի հետ, սա ԼՂ-ն չէ։ Արդյունքում ոչ մի պետություն չի համարձակվի այդ տարածքով բեռներ տեղափոխել։ Օրինակ՝ եթե Ռուսաստանը փորձի բեռներ տեղափոխել, Արևմուտքը Հայաստանին կաջակցի ռմբակոծությունների հարցում, և հակառակը։ Տեսականորեն միակ տարբերակը, որ Ադրբեջանը կարողանա շահագործել Սյունիքում Հայաստանից գրաված ինչ-որ տարածք դա այն է, որ Թուրքիայի հետ փորձի ամբողջ Հայաստանն ու Երևանը գրավել։ Բայց ես բացառում եմ նման բանի հնարավորությունը։ Ոմանք համեմատում են Հայաստանը Սիրիայի հետ՝ ասելով, թե Թուրքիան է այնտեղ մտել, Իսրայելը և այլն և որ, միգուցե, Հայաստանի դեպքում էլ նման մի բան լինի։ Բայց Սիրիան ձախողված պետություն էր, ավտորիտար կառավարման համակարգով, որտեղ տարիներ շարունակ քաղաքացիական պատերազմ էր։ Հայաստանը թեև թույլ, բայց կայացող դեմոկրատական ինստիտուտներով ու իրավական պետություն է։ Էլ չասած այն մասին, որ Թուրքիան 1) զբաղված է Քրդստանով, ընդ որում՝ չի կարող անգամ վերացնել Քրդական ինքնավարությունը Սիրիայի ներսում, ուր մնաց միջազգայնորեն ճանաչված Հայաստան պետությունը կարողանա վերացնել 2) դժվար թե ցանկանա հաստատել հայերին ցեղասպանողի իր խարանը՝ ներխուժելով Հայաստան, 3) չի ցանկանա փչացնել իր հարաբերությունները Արևմուտքի հետ և այլն։  

Երրորդ՝ ինչպես Սթրատֆորի վերլուծաբաններն են նշել՝ Ալիևը այսօր իր ժողովրդականության գագաթնակետին է ու արդարացնում է իր ընտանիքի նեպոտիզմն ու ավտորիտար կառավարումը ԼՂ-ն գրավելով։ Հերթական լայնածավալ պատերազմը վտանգի տակ կդնի Ալիևի ռեժիմի՝ ներկայիս անվտանգ ապագան։ 

Այս պատճառներով է, որ ես չեմ կարծում, թե Ալիևը պատրաստվում է հարձակվել Հայաստանի վրա։ Բայց ուզում եմ շեշտել, որ խաղաղության հասնելու համար մենք պետք է ամենաշատը Ադրբեջանի հետ աշխատենք։ Եթե Հայաստանն ու Ադրբեջանը կարողանան պայմանավորվել իրար հետ, ու փոխադարձաբար վստահ լինեն, որ հարձակման չեն ենթարկվի, ո՛չ մենք, ո՛չ էլ Ադրբեջանը այլ պետությունների մոտ չեն «վազի»՝ իրենց հարցերով։ Այս տեսակետից, կարծում եմ, որ ՀՀ գործող կառավարությունը ճիշտ է կողմնորոշվում, ադեկվատ է արձագանքում Ալիևի հայտարարություններին ու հետևողականորեն գնում է խաղաղության հաստատման ճանապարհով։       

5. Հայաստանը մշտապես հանդես է գալիս խաղաղության օգտին և, իրավիճակը չսրելու նպատակով, որոշ դեպքերում խուսափում է պատասխան քայլերից։ Կա խոսակցություն, որ խաղաղության պայմանագրի ստորագրման նպատակով Հայաստանը պատրաստ է հետ կանչել Հաագայի միջազգային դատարան ներկայացրած հայցերը ու համաձայնել Մինսկի խմբի լուծարմանը։ Եթե այդպես լինի, արդյո՞ք դա չի նշանակի, որ Ադրբեջանի կողմից կատարված հանցագործությունները կմնան անպատիժ։ Ի՞նչ ազդեցություն կարող է ունենալ այսպիսի զարգացումը։

Եթե Հայաստանը հետևողականորեն գնում է խաղաղության հաստատման ճանապարհով, ապա պետական մակարդակով հայցերից հրաժարվելը տրամաբանական է։ Ադրբեջանն էլ ունի հայցեր, և այնպես չէ, թե իրավական տեսակետից իրենք ոչ մի հիմնավորում չունեն։ Ի վերջո հայկական կողմերը գրավել էին ԼՂ հարակից շրջանները, արդյունքում, կարծեմ, մոտ կես միլիոն մարդ տեղահանվել էր ու փախստական դարձել և այդ տարածքներն ավերվել էին։ Բայց պետական մակարդակով հայցերից հրաժավելն այլ բան է, անհատական կամ խմբային հայցերը՝ այլ։ ԼՂ հայերը, օրինակ, կարող են դատի տալ Ադրբեջանին ու փոխհատուցում պահանջել, որոշ ադրբեջանցիներ էլ՝ հավանաբար Հայաստանին։ Այս դեպքերի համար էլ Հայաստանն առաջարկել է մտածել համատեղ ինչ-որ մեխանիզմների ներդրման մասին, որ փոխադարձաբար հնարավոր լինի արդյունավետ լուծումներ գտնել։ 

Մինսկի խմբի դեպքում խնդիրն ավելի պարզ ու հեշտ է։ Այդ խմբի` նույնիսկ միայն «թղթերի վրա» գոյությունը (գործնականում այն այլևս չի գործում) անհանգստացնում է Ադրբեջանին, քանի որ դա Ադրբեջանի կազմում ԼՂ ինքնավարության հնարավորություն հիշեցնող մի հանգամանք է, որը մենք կարող ենք հետագայում օգտագործել Ադրբեջանի դեմ։ Այս տեսակետից՝ Մինսկի խմբի գոյությունը լրացուցիչ լծակ է Հայաստանի ձեռքում, որից հրաժարումը Հայաստանը կարող է անել՝ Ադրբեջանից ինչ-որ զիջումների դիմաց։ Ի վերջո, եթե մենք գնում ենք Ադրբեջանի հետ երկարաժամկետ խաղաղության հաստատման ճանապարհով, իմաստ չունի չհրաժարվել Մինսկի խմբից, բայց դա, կարծում եմ, հայկական կողմը կանի՝ միայն այն դեպքում, եթե դրա դիմաց Ադրբեջանը համաձայնի հայկական կողմի ինչ-որ առաջարկի։ Կա տեսակետ, թե Մինսկի խումբը կարևոր է փախստականների վերադարձի կոնտեքստում, բայց ես այդ կարծիքին չեմ։ Նախ՝ փախստականների վերադարձի հարց առանց Մինսկի խմբի էլ կարող է դրվել։ Բայց ես իրատեսական եմ համարում ԼՂ հայերի վերադարձի հնարավորության ստեղծում միայն խաղաղության պայմանագրի կնքումից ու խաղաղության հաստատումից հետո։ Հայաստանը պետք է զգույշ լինի, որ այդ հարցը չվերածվի խաղաղության գործընթացը խափանող հանգամանքի։  

Հարցազրույցը պատրաստեց` Hay Azian-ը

Հեղինակի մտքերն ու կարծիքները պարտադիր չի համընկնեն խմբագրության տեսակետին

Հեքիաթից ծնվող նոր երգեր Արգինա Հարությունյանի կատարմամբ

 ՁԵՐ ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ (Թարմացվող)

Արգինա Հարությունյանը ծնվել է 1994 թ․-ին, Երևանում։  Նրա հայրը նկարիչ Սամվել Հարությունյանն է, մայրը` լեզվաբան, խմբագիր, հեքիաթագիր Երազիկ Գրիգորյանը: Արգինայի Ամերիկյան շրջագայության հետաքրքիր դրվագներ` տեսաերիզի տեսքով, տեղադրվել են «Նիդերլանդական օրագրում»: Արգինայի խոսքը հյութեղ է ու բավական հետաքրքիր: Արգինան վերջերս հանդես եկավ նոր, յուրահատուկ նախաձեռնությամբ: Նա Երազիկ Գրիգորյանի հեքիաթները վերածեց երգի ու ինքն էլ հանդես է գալիս դրանց գեղեցիկ կատարումներով: Կարծում ենք սա օգտակար կլինի ձեր երեխաների մտահորիզոնի, երաժշտական ունակությունների զարգացման, վառ երևակայության, աշխարահայացի ընկալման ու ճիշտ դաստիարակության համար: Այդ իսկ պատճառով  որոշեցինք հեքիաթից նոր ծնվող այս երգերը հերթականությամբ ներկայացնել մեր ընթերցողներին, որոնք կարող են սիրով ներկայացնել իրենց երեխաներին: Արգինան երաժշտական կրթություն ունի:

2021 թ․-ին ավարտել է Երևանի Չայկովսկու անվան երաժշտական, մասնագիտական դպրոցը։  2019-ին ավարտել է Երևանի պետական կոնսերվատորիայի դաշնամուրային ֆակուլտետը, ստացել մագիստրոսի կոչում։ 2014-2015 թթ․ աշխատել է Երևանի տարածաշրջանային հմ․ 1 պետական քոլեջում, որպես երաժշտական ձևավորման և երաժշտության պատմության դասախոս։ 2018 թ-ից առ այսօր աշխատում է Երևանի Սայաթ-Նովայի անվան երաժշտական դպրոցում, որպես կոնցերտմայստեր։ 2018-2021 թթ․ աշխատել է Երևանի Ստեփան Ջրբաշյանի անվան երաժշտական դպրոցում, որպես դաշնամուրի դասատու և կոնցերտմայտեր։ 2018-2022 թթ․ Սայաթ-Նովայի անվան երաժշտական դպրոցում աշխատել եմ որպես դաշնամուրի դասատու։ 2022-2023 ուստարում Սայաթ-Նովայի անվան երաժշտական դպրոցում աշխատել է  ուսումնական գծով փոխտնօրեն։ 2017 թ․-ից`  Հայաստանի պետական ազգային ակադեմիական երգչախմբում երգչուհի է։

Ստեղծագործել է 50-ից ավելի երգեր և ռոմանսներ, 20-ից ավելի մանկական երգերի և խմբերգերի հեղինակ է: Նրա երաժստական գործերից են «Մոխրոտ․ երազանքներն իրականանում են» երաժշտական ներկայացումը` բեմադրված Երևանի պետական կամերային երաժշտական թատրոնում, «Ձյունապատ տանիքների հեքիաթը» («Շունն ու կատուն») երաժշտական ներկայացումը՝ Երևանի Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի պետական թատրոնում,

«Մեր լուսե այգին» ներկայացում՝ «Լուսէ» հաշմանդամություն ունեցող երեխաների վերականգնողական կենտրոնում,  «Մոխրոտիկ» Երաժշտական ներկայացումը՝ Հրազդանի դրամատիկական թատրոնում և այլն:

Արգինան վարպետության դասեր է անցել եվրոպական մի շարք երկրներում․ Սլովենիա, Ավստրիա, Իտալիա, Ֆրանսիա։

Իտալիայի Բրեշիա քաղաքում կատարողական արվեստի հմտության ամառային դպրոցում վերաորակավորվել է որպես բարձրակարգ մասնագետ։ 

Երեխաների համար այս երգերը ձայնագրվում են Family Lab ստուդիայում և հասանելի են յութուբյան հետևյալ հասցեով`

Նիդերլանդական օրագիր-2025 . Նոր հույսերի ու խաղաղության սպասումով

Նիդերլանդական օրագիր-2025 . Նոր հույսերի ու խաղաղության սպասումով
Հայրենակից բարեկամներ, ահա և անշրջելի պատմություն է դառնում ևս մեկ տարի` 2024 թվականը: Խաղաղության, բարեկեցության ու նոր նվիրումի հույսով դիմավորելու ենք նոր ժամանակաշրջան` 2025թվականը:
Թող այն հաջողակ լինի` եզակի մեր Հայաստան պետության ու աշխարհում ապրող համայն հայության համար:
ԱՍՏՎԱԾ մեզ օգնական:
Բոլորիդ շնորհավորում ենք` գալիք Նոր Տարվա և Սուրբ Ծննդյան տոների կապակցությամբ, մաղթում ենք խաղաղ տարի` լի սիրո առատությամբ ու հաջողակ գործերով, Բոլորիս ուժն ու նվիրումը` ի փառս մեր հայրենիքի:
Կրկին` շնորհավոր Ամանոր և Սուրբ Ծնունդ:

«Նիդերլանդական օրագիր»

Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի շենքը
գծանկար` Լևոն Լաճիկյանի

------------------------------------------------------------------

2024 թվականի Նիդերլանդահայ կյանքի հիշարժան իրադարձություններ

«Նիդերլանդական օրագիրը» 2024-ի ֆեյսբուքյան էջն սկսել է 35 000 բաժանորդով, այժմ մեր բաժանորդների թիվը մոտենում է 49 հազարին
https://niderlandakan.livejournal.com/582854.html

«Ճշմարտության և արդարության» կենտրոնը Ադրբեջանի անձամբ մարդատյաց Ալիևի հանցագործությունների դեմ հայց ներկայացրեց Հաագայի քրեական դատարանին
https://niderlandakan.livejournal.com/593957.html

Նիդերլանդների հայ համայնքներում կրկին նշվեց Հայոց Ցեղասպանության ոգեկոչման 109-ամյակը
https://niderlandakan.livejournal.com/594561.html

Ամստերդամի հայկական գրադարանը ամեն տարի համալրվում է նոր գրքերով, այս անգամ «Գիրք աշխարհաց եւ առասպելաբանութեանցը»
https://niderlandakan.livejournal.com/596640.html

Ալմելոյի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ հայ առաքելական եկեղեցու օծման 20-ամյակը
https://niderlandakan.livejournal.com/609420.html

Սեպտեմբերի 17-20-ը տեղի ունեցավ Սփյուռքի Համաշխարհային հայկական երկրորդ գագաթնաժողովը: Հայացք` մեր օբյեկտիվից
https://niderlandakan.livejournal.com/611228.html

Նոր Խաչքար տեղադրվեց Նիդերլանդների Նյուվեխայն քաղաքում
https://niderlandakan.livejournal.com/612255.html

Հաագայի Աբովյան մշակութային միությունը նշեց հիմնադրվան 40-ամյակը:
https://niderlandakan.livejournal.com/615624.html

Եվրամիության հովանու ներքո Նիդերլանդների «Լուսավոր Ապագա» հ/կ երիտասարդների փոխանակման իր հերթական միջազգային նախագիծն իրականացրեց Հայաստանում՝ միջմշակութային հաղորդակցություն թեմայով։

https://niderlandakan.livejournal.com/615902.html

Հոլանդացի պատանիները 12 500 ԵՎրո օգնություն բերեցին Հայաստան. Դիակոնիա հիմնադրամի ու նրա իրականացրած ծրագրերի մասին
https://niderlandakan.livejournal.com/617168.html

2024 դեկտեմբերյան լրատու

 Դեկտեմբերի 24-ին ամբողջ աշխարհում միլիոնավոր կաթոլիկ քրիստոնյաներ նախապատրաստվում են տոնել Հիսուս Քրիստոսի աշխարհ գալու օրը, այն սկսվում է երեկոյան ճրագալույցով ։ Բոլոր հետևորդներին շնորհավոր։

Embassy of the Netherlands in Armenia Հայաստանում Նիդերլանդների Թագավորության դեսպանատան աշխատակիցների ու մեր ընտանիքների կողմից շնորհավորում ենք Սուրբ ծնունդը, մաղթում երջանիկ ու խաղաղ 2025 թվական։

From all of us at the Embassy of the Kingdom of the Netherlands in Armenia and our families we wish you a Merry Christmas and a happy and peaceful 2025.

ՆԱԵՎ ՆԱՅՄԵԽԵՆԻ ՎԱՆ ԿԻՐԱԿՆՕՐՅԱ ԴՊՐՈՑԻ ՍԱՆԵՐԸ

«Միասին» համահայկական ՀԿ-ն Ամանորի և Սուրբ Ծննդյան տոներին ընդառաջ արդեն երրորդ անգամ Հայաստանում ապրող սոցիալապես  անապահով, Արցախյան 44- օրյա պատերազմում զոհված հայորդիների, Արցախից բռնի տեղահանված ընտանիքների երեխաների համար  իրականացրեց  «Խաղաղ Ամանոր» բարեգործական ծրագիրը: 

Այս տարի տոնական միջոցառումն անցկացվեց Լճաշեն գյուղի «Էթիունի» հյուրատանը, որի ժամանակ 40 երեխայի փոխանցվեց  նախապես պատրաստած նվերները:

 Ծրագրում ներառված էին Լճաշեն և Գագարին բնակավայրերի վերը նշված  թիրախային խմբերի երեխաները: 

Ի թիվս աշխարհում սփռված հայկական կազմակերպությունների բարեգործությանը մասնակցեց նաև Նիդերլանդների Նայմեխեն քաղաքի ՎԱՆ կիրակնօրյա դպրոցի սաները

«Ուրախ ենք, որ շարունակվում է «ՄՀՀ» միության կողմից  փոքրիկ ներդրումը» Հայաստանի Հանրապետության տարբեր գործընկերների ծրագրերին։ Այս անգամ Միասին հկ֊ի օգնությամբ Խաղաղ ամանոր նվիրեցինք Գեղարքունիքի մարզի Լճաշեն գյուղի որոշ երեխաներին։ Մենք «փոքր» ենք՝ շատ մեծ սրտով։»-Գրում են նրանք:

Ձեզ ենք ներկայացնում աշխարհի տարբեր անկյուններում գտնվող երեխաների ուղերձներն իրենց հասակակիցներին:

Հայաստանի Հանրային Ռադիո յի Լևոն Սարդարյանի հեղինակային «Առանց տողատակի» հաղորդման հյուրն էր ՀՀ սփյուռքի գործերի գլխավոր հանձնակատար Զարեհ Սինանյանը։ 

 Լևոն Սարդարյանն ու գլխավոր հանձնակատարը զրուցում են Հայաստան-Սփյուռք կապերի, սիրիահայերի հետ կապված իրավիճակի, Հանձնակատարի գրասենյակի ձեռնարկած աշխատանքների, եկող տարվա ակնկալիքների մասին։

ՏԱՐԵՄՈՒՏՅԱՆ ԷԿՐԱՆ` ՊՈՒՏԻՆԻ движуха-ն

Թղթակցի ու Պուտինի միջև խոսակցություն (Իրականում Պուտինն այս խոսքերն ասել է);

-Պարոն նախագահ, թվում է Դուք չեք հասել հատուկ զինվորական օպերացիայի իրականացման նպատակին և Ռուսաստանը հայտնվել է թույլ դիրքերում:

-Ինչ հիմարություն, նպատակակետին պրակտիկորեն հասել ենք, Ռուսաստանն ուժեղ է, քան երբևէ:

-Դուք տեղյակ ե՞ք, որ սևծովյան նավատորմը գրեթե ոչնչացված է, հայտնվել է հատակում ինչպես ձեր տնտեսությունը:

-Բայց տես, մեզ Արեշնիկ ունենք:

-ՆԱՏO-ի  տարածքները մեծացել են, իսկ Կուրսկի մարզի մի մասն էլ գրավված է:

-Արեշնիկ

-Ձեր զորքերը դուրս են բերվում Ղարաբաղից ու Սիրիայից, իսկ Ռուսաստանի հեղինակությունը ցեխին է հավասարվել:

-Աաաա՜րեշնիկ

-Բանակի կորուստները հարյուրհազարների է հասնում, մերժված վիճակում եք` կախված Չինաստանից:

-Արեշնի՜կ

-Դեհ ինչ, պատասխանեք մեր վերջին հարցին: Ո՞րն էր այս հանցագործ պատերազմի պատճառը

-ՈՒղղակի սկսել էինք ձանձրանալ, լճացում, ուզեցինք շարժուձև (движуха)  անել: Հենց սկսվի դա ամեն ինչ կսուլի ներքևում, վայրկյաններ, պարկուճներ, սարսափ, բայց սարսափելին` սարսափը չէ, պարզապես движуха (շարժուձև) է

(Երրորդ կողմից ձայն)

- Ապուշ (долбоёб)

(Նույն օրը երեկոյան հայտնի դարձավ , որ  Ռուսաստանը հրթիռներով խփել է Կիևին ու Խերսոնին-ծանոթ. Նիդ օրագիր)

ՄԵՐ ՆԱԽԿԻՆ ՀՐԱՊԱՐԱԿՈՒՄՆԵՐԻՑ:Այս տեսաերիզը դիտել է 2մլն 300 հազ. մարդ

Հայկական հետքերով

Բանգլադեշի Դաքքա քաղաքի Սուրբ Հարություն հայկական եկեղեցին ( the Armenian Church of the Holy Resurrection in Dhaka)
Գտնվում է Դաքքա քաղաքի հին հատվածի Արմանիտոլա շրջանում։
Ներկայումս եկեղեցին փակ է, ներս մտնելու համար անհրաժեշտ է թույլտվություն։ Բանգլադեշի կառավարությունը եկեղեցին ներառել է ճարտարապետական հուշարձանների ցանկում։
Այն կառուցված է 1781 թվականին հայկական փողոցում, գերեզմանատանը կից գտնվող փայտե ժամատան տեղում։ Այն օծել է Եփրեմ եպիսկոպոսը, ով հետագայում դարձավ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Եփրեմ Ա Ձորագեղցի։ Հայերն այստեղ են եկել 17-18 -րդ դարերում և հիմնականում զբաղվել են առևտրով։ Շնորհիվ առևտրի ոլորտում հայերի հաջողությունների, որոնք բարելավում էին պետության տնտեսական վիճակը, Մեծ Մոնղոլների կայսրության ղեկավար Ագբար I Մեծը հայերին թույլ է տվել ազատորեն դավանել իրենց կրոնը։ Տաճարի կառուցման համար գումար է հավաքել Բենգալիայի ամբողջ հայկական համայնքը։ Եկեղեցին կառուցվել է Դաքքայի աժխույժ հայաբնակ շրջաններից մեկում՝ Արմատիոլում։ Դաքայում հայեր այլևս չկան, եկեղեցին չունի մշտական վանահայր և այդ պատճառով ժամերգություններ անցկացնելու համար տարին երկու անգամ Ավստրալիայից այստեղ է գալիս հայոց արքեպիսկոպոսը։

Եկեղեցուն հետևող միակ հայը՝ Մարտինը, (Մայքլ Ջոզեֆ Մարտին) ծնվել է 1930-ին՝ Բիրմայում եւ Դաքքա էր գնացել 1942-ին։ 1980-ականներից նա խնամում էր եկեղեցին եւ նրա հարեւանությամբ գտնվող գերեզմանատունը, ուր թաղված են մոտ 400 հայեր։ Ցավոք վերջինս էլ մահացավ 2020թվականին: Եկեղեցին ունի 750 ոտնաչափ (230 մ) երկարություն, միջացքն ունի 14 ոնտաչափ լայնություն, 4 դուռ, 27 պատուհան։ Եկեղեցում կա պարուրաձև սանդուղք, ժամացույցե աշտարակ, որի ձայնը լսվել է 4 մղոն հեռավորության վրա և մարդիկ իրենց ժամացույցները ուղղում են ըստ այդ ժամի։ 1897 թվականին եկեղեցին տուժվել է երկրաշարժից։
Դաքքա այցելության ժամանակ Մայր Թերեզան գիշերել է այս եկեղեցում։
Տեսաերիզ` Հարություն Հակոբյանի
https://www.nidoragir.com/2024/12/blog-post_24.html

https://niderlandakan.livejournal.com/622776.html

Հայաստանում Նիդերլանդների դեսպանը միացել է Խաչիկ գյուղում ԵՄ դիտորդական առաքելության պարեկին

Հայաստանում ԵՄ դիտորդական առաքելության գրասենյակ է այցելել Նիդերլանդների դեսպան Մարիկե Մոնրոյ-Վինթերը: Առաքելությունն X-ի իր էջում գրել է.

«Պատիվ է ԵՄ առաքելության գրասենյակում հյուրընկալել Հայաստանում Նիդերլանդների դեսպան տիկին Մարիկե Մոնրոյ-Վինթերին: Նրան զեկուցվել է տեղերում առաքելության գործունեության մասին»:

Դեսպանը նաև հանդիպել է Նիդերլանդների անձնակազմին և Խաչիկ գյուղի տարածքում միացել պարեկային խմբին։ Այս պահին ԵՄ առաքելությունում աշխատում է 7 հոլանդացի փորձագետ:

Նիդ.օրագրի բացառիկ ու եզակի լուսանկարներից

Այսօր հայտնի հայ դերասան, բանաստեղծ, գրող, նկարիչ և հասարակական գործիչ Պետրոս Հերոնիմոսի Ադամյանի ծննդյան օրն է (1849, դեկտեմբերի 21, Կոստանդնուպոլիս - 1891, հունիսի 3, Կոստանդնուպոլիս), Նա Համլետի և Օթելլոյի դերակատարումներով դասվել է աշխարհի մեծագույն ողբերգակների շարքում։  Թաղված է Շիշլիի գերեզմանատանը։ Թիֆլիսի հայկական թատրոնը կրում է նրա անունը։

Այս եզակի լուսանկարը Պետրոս Ադամյանը նվիրել է Ցարական Ռուսաստանի պաշտոնյա, իշխան Նիկոդիմոս Ամատունուն (տես` Հայ ազնվական Ամատունի տոհմի մասին մեր նախագիծը): Համացանցում Հրապարակվում է առաջին անգամ:

Նորարարական հմտությունների արդյունքում:

Ներկայացրել է Hay_mitq_Armenia էջը

Արագածն իր ամբողջ հմայքով: Սա տեսնում եք առաջին անգամ:

Տեսաերիզը` Vardan Petrosyan-ի

20.12.2024/խմբագրի սյունակ/Նիդ.օրագիր

Եվրոպայի սրատես աչքը խանգարում է Ադրբեջանին` հասնելու խաղաղության։ Ինչու՞ Ալիևը ռուսական հովանոցի տակ հարցազրույց է տալիս Կիսելյովին, իսկ մենք գիտենք թե երբ են  ռուսական թղթակիցները դա անում։

Ակնհայտ Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը ճնշում են գործադրում Հայաստանի վրա։ Խաղաղության պայմանագրի ստորագրման քողի տակ Ալիևը փորձում է Հայաստանին   զրկել ինքնապաշտպանությունից։

Ոչ մի դեպքում չի կարելի հրաժարվել Եվրոպական դիտորդական միսիայից ու դատական հայցերը Եվրոպական դատարանից հետ կանչելուն։

Այս կետերը, նաև Հայաստանի ներկայիս սահմանադրությունը` ոչ մի կերպ չեն խոչընդոտում Ադրբեջանին խաղաղության պայմանագիրը  կնքելուն, այլ հակառակը` զրկում են Ադրբեջանին, իր հրեշավոր ծրագրերը Հայաստանի նկատմամբ ի կատար ածելուն, այլապես խաղաղության պայմանագիրը սեղանին կլիներ...

Երևանի տոնածառը աշխարհում ամենաշքեղներից է։

· 15 декабрь в 19:44  · 

25 ամյա Վարազդատ Լալայանը դարձավ աշխարհի չեմպիոն ։ Նա Փարիզի Օլիմպիական խաղերի փոխչեմպիոն էր։ Վարազդատ Լալայանը երկամարտի 467 կգ արդյունքով (215+252 կգ) Բահրեյնում  գերծանր քաշայինների պայքարում՝ կարիերայում առաջին անգամ դարձավ աշխարհի չեմպիոն։ Նա նաև  փոքր ոսկե մեդալ նվաճեց պոկում վարժությունում ։

**********

Էս նեղ պահին`

Հիմա էլ Նոր Տարին 

Հայկական հետքերով.Դաքքա քաղաքի Սուրբ Հարություն հայկական եկեղեցին

Բանգլադեշի Դաքքա քաղաքի Սուրբ Հարություն հայկական եկեղեցին ( the Armenian Church of the Holy Resurrection in Dhaka) գտնվում է Դաքքա քաղաքի հին հատվածի Արմանիտոլա շրջանում։

Ներկայումս եկեղեցին փակ է, ներս մտնելու համար անհրաժեշտ է թույլտվություն։ Բանգլադեշի կառավարությունը եկեղեցին ներառել է ճարտարապետական հուշարձանների ցանկում։

Այն կառուցված է 1781 թվականին հայկական փողոցում, գերեզմանատանը կից գտնվող փայտե ժամատան տեղում։ Այն օծել է Եփրեմ եպիսկոպոսը, ով հետագայում դարձավ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Եփրեմ Ա Ձորագեղցի։ Հայերն այստեղ են եկել 17-18 -րդ դարերում և հիմնականում զբաղվել են առևտրով։ Շնորհիվ առևտրի ոլորտում հայերի հաջողությունների, որոնք բարելավում էին պետության տնտեսական վիճակը, Մեծ Մոնղոլների կայսրության ղեկավար Ագբար I Մեծը հայերին թույլ է տվել ազատորեն դավանել իրենց կրոնը։ Տաճարի կառուցման համար գումար է հավաքել Բենգալիայի ամբողջ հայկական համայնքը։ Եկեղեցին կառուցվել է Դաքքայի աժխույժ հայաբնակ շրջաններից մեկում՝ Արմատիոլում։ Դաքայում հայեր այլևս չկան, եկեղեցին չունի մշտական վանահայր և այդ պատճառով ժամերգություններ անցկացնելու համար տարին երկու անգամ Ավստրալիայից այստեղ է գալիս հայոց արքեպիսկոպոսը։ 

Եկեղեցուն հետևող միակ հայը՝ Մարտինը, (Մայքլ Ջոզեֆ Մարտին) ծնվել է 1930-ին՝ Բիրմայում եւ Դաքքա էր գնացել 1942-ին։  1980-ականներից նա խնամում էր եկեղեցին եւ նրա հարեւանությամբ գտնվող  գերեզմանատունը, ուր թաղված են մոտ 400 հայեր։ Ցավոք վերջինս էլ մահացավ 2020թվականին: Եկեղեցին ունի 750 ոտնաչափ (230 մ) երկարություն, միջացքն ունի 14 ոնտաչափ լայնություն, 4 դուռ, 27 պատուհան։ Եկեղեցում կա պարուրաձև սանդուղք, ժամացույցե աշտարակ, որի ձայնը լսվել է 4 մղոն հեռավորության վրա և մարդիկ իրենց ժամացույցները ուղղում են ըստ այդ ժամի։ 1897 թվականին եկեղեցին տուժվել է երկրաշարժից։

Դաքքա այցելության ժամանակ Մայր Թերեզան գիշերել է այս եկեղեցում։

Տեսաերիզ` Հարություն Հակոբյանի

Բելգիայում գործող «Բոհեմ» ակումբը

... «Բոհեմ» գրական-երաժշտական ակումբը հիմնադրվել է 2019 թվականի Մարտի 29-ին։ Բազմաթիվ ելույթներով հանդես է եկել Բելգիայի տաբեր քաղաքներում, Նիդերլանդական Մաստրիխտում։ «Բոհեմ» ակումբը կարևոր դեր է խաղում Սփյուռքի համայնքային կյանքում։ Ակումբի խնդիրն է մայրենի անաղարտ լեզվի պահպանումն ու տարածումը Եվրոպահայերի շրջանում։ Սփյուռքում մեծացած շնորհալի( նաև արվեստի այլ ոլորտներից) երիտասարդ հայրենակիցները՝ որոնք ցանկություն ունեն մասնակցելու, բայց դժվարանում են մայրենի լեզվով վարժ կարդալ՝ անխտիր ընդգրկվում են ակումբում։ Պրոֆեսիոնալ արտիստների օգնությամբ նրանք ոչ միայն մոտենում են իրենց մայրենի պոեզիայի ակունքներին, այլև ելույթի ավարտից հետո հեռանում են հարստացած և՜ հայերեն բառապաշարով, և՜ հայեցի սուր զգացողությամբ։ Նման հայ երիտասարդներն իրենց շրջապատում դառնում են խթան, ոգեշնչման աղբյուր, տարածվող լույս` մյուս հայրենակիցների համար, իրենց մայրենի լեզուն գնահատելու,պահպանելու հարցում։ Ակումբը որդեգրել է ելույթների երկլեզու մոտեցումը՝ հայերեն և ֆրանսերեն։ Համագործակցելով այլազգի արտիստների հետ՝ հայերենի հետ մեկտեղ կարող է ներկայացվել նաև նրանց երգն ու պոեզիան։ Այս սկզբունքը նպաստում է այլազգի արտիստներին հայ մշակույթին մոտիկից ծանոթացնելուն, նաև նրանց մշակույթին ինքներս ծանոթանալուն, այլազգի հանդիսատես ներգրավելուն։ Ապրում ենք բազմազգ երկրում, ուղղակի պետք է օգտվել նման առավելությունից մեր ազգն ու մշակույթը առավել ճանաչելի դարձնելու համար։
«Բոհեմն» ունի իրեն հատուկ իր զգայուն հանդիսատեսը։ Սփյուռքում ապրող հայը, որը ժամանակին Հայաստանում վայելել է թատրոնն ու պոեզիան՝ գիտի գրագետ բեմական խոսքի արժեքը։ Այսօր նա մեր կարիքն ունի և նրանք քիչ չեն։ Միշտ ելույթից հետո մեկ գավաթ գինու շուրջ հանդիսատեսի հիացական խոսքն է, հորդորումը՝ ելույթները հաճախակի կազմակերպելու հարցում, քանի որ Բելգիայում (միգուցե նաև Եվրոպայում) միակ գրական-երաժշտական ակումբն է և որտեղ հնչում է դասական պոեզիան։ Պոեզիան հոգին տանող ամենակարճ ու բովանդակալից ճանապարհն է։ Պոեզիան ապրեցնելու,լուծումներ տալու ուժ ունի․․․ Արդեն կազմակերպել ենք մեծանուն Ազնավուրի ու Սևակի 100-ամյակին նվիրված երեկոներ:
Բացի համագործակցող արտիստներից ու մեր հիմնական հանդիսատեսից, մենք ավելի շատ մեզ սատարողների կարիքն ունենք։ Մեզ ի վերուստ վստահված այս Աստվածահաճո գործը հուսանք, որ ավելի մեծ տարածում կստանա։ Ինչպես ասել է մեծն Պարույր Սևակը իր «Թրի դեմ գրիչ» հոդվածում` մեր ամենամեծ շահած մարտը Այբուբենն է․․․Իսկ Այբուբենով ողողված ու մյուռոնված խոսքը՝ մեր Ինքնությունը պահպանողն ու առաջ մղողը․․․

Ալին Դավթյան

«Բոհեմ» ակումբ
Հիմնադիր,գեղարվեստական ղեկավար

Մանվել Միկոյան. բանաստեղծություններ

 

ՄԱՆՎԵԼ ԱԴԱՄԻ ՄԻԿՈՅԱՆ

Ծնվել է 1961թ. նոյեմբերի 5-ին, Վրաստանի Մառնեուլի շրջանի Խոժոռնի գյուղում: Բարձրագույն կրթություն է ստացել Երևանում:

1983-ից ապրում է Վանաձորում: Աշխատել է քաղաքային «Կայծ», «Վերածնունդ», ապա մարզային «Լոռու մարզ» թերթերի խմբագրություններում: 1998-ից «Լոռու մարզի» գլխավոր խմբագիրն է, 1991-ից՝ «Ազգ» թերթի սեփական թղթակիցը Վանաձորում: 1997թ.-ից խմբագրում է ՀԳՄ Լոռու մարզային բաժանմունքի «Երկունք» պարբերաթերթը։ Հանրապետական գրական մամուլում տպագրվում է 1982-ից («Գարուն», «Նորք», «Գրական թերթ», «Նարցիս» և այլն): Հեղինակ է բանաստեղծությունների «Շարունակվող մղձավանջ» (Երևան, «Նաիրի» 1991 թ.) և «Անդրադարձներ» (Երևան, «Վան Արյան», 2001 թ.) «Որտե՞ղ են երաժիշտները» (Երևան, «Վան Արյան», 2011թ.), «Անդունդի եզրով քայլողը» («Տիր» հրատարակչություն, 2014 թ.), «Հիշողության միջանցքներում» (ռուսերեն, Երևան, ՀԳՄ հրատարակչություն, 2015 թ.), «Ստվերներից անդին» (Երևան, «Վան Արյան», 2017 թ.) և «Լռության խոնավ աչքերը» (Երևան, «Էդիթ Պրինտ», 2021թ.) գրքերի։ 

Հայաստանի ժուռնալիստների (1994-ից) և գրողների (2002-ից) միությունների անդամ է, 2013-ից Հայաստանի գրողների միության վարչության անդամ է, 2018-ից՝ նախագահության անդամ: 1987թ. Մ. Միկոյանն արժանացել է Հայաստանի գրողների միության Սիմոն Սիմոնյանի անվան մրցանակին՝ այդ տարիներին տպագրած բանաստեղծական շարքերի և «Երկունք» թերթը բարձր մակարդակով հրատարակելու համար։

2006թ. դեկտեմբերին ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության Լեզվի պետական տեսչության հայտարարած «Անաղարտ մամուլ-2006» մրցանակաբաշխությունում «Լոռու մարզ» թերթն արժանացել է պատվոգրի՝ լավագույն մարզային թերթ ճանաչվելու կապակցությամբ։ 2006թ. դեկտեմբերին, ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի և Հայաստանի գրողների միության հայտարարած՝ կոռուպցիայի դեմ գրված գրական-գեղարվեստական ստեղծագործությունների մրցույթում նրա «Դիետիկ ագռավներ» գործն արժանացել է լավագույն բանաստեղծության համար սահմանված մրցանակին: 2009թ. հունիսին ընտրվել է Հայաստանի գրողների միության Լոռու մարզային բաժանմունքի նախագահ։ 2009թ. հոկտեմբերին Մ.Միկոյանն արժանացել է Հայաստանի ժուռնալիստների միության «Ազդարար» ամենամյա մրցանակին։ 2011թ. սեպտեմբերին Հայաստանի Հանրապետության անկախության 20-ամյակի առթիվ և աշխատանքային գործունեության ընթացքում ունեցած նշանակալի ավանդի համար պարգևատրվել է ՀՀ վարչապետի շնորհակալագրով։

2011թ. նոյեմբերին հայ գրականության ոլորտում ունեցած ծանրակշիռ ներդրման և ծննդյան 50-ամյակի առթիվ արժանացել է ՀՀ մշակույթի նախարարության պատվոգրի, իսկ հայ ժամանակակից լրագրության ասպարեզում ներդրած ավանդի համար՝ Հայաստանի ժուռնալիստների միության «Հավատարիմ մասնագիտությանը» ոսկե մեդալին։ 2012թ. դեկտեմբերին Լոռու մարզի գրական կյանքի զարգացման և հայ գրականության մեջ ունեցած վաստակի համար արժանացել է ՀՀ մշակույթի նախարարության ոսկե մեդալի։

2015-ին «Անդունդի եզրով քայլողը» գիրքն արժանացել է ՀԳՄ Ավետիք Իսահակյանի անվան ամենամյա մրցանակի: Նույն թվականին Մ. Միկոյանն արժանացել է «Նարցիս» գրական-գեղարվեստական հանդեսի մրցանակին: 2018-ին «Ստվերներից անդին» ժողովածուն արաժանացել է «Վահան Թեքեյան» գրական մրցանակի: 2021-ին արժանացել է ՀԳՄ «Գրական վաստակի համար» մեդալի, նույն տարում նա արժանացել է «Լոռվա ասպետ» պատվո նշանի։

Մ. Միկոյանի ստեղծագործությունները թարգմանաբար տպագրվել են ռուսերեն, ուկրաիներեն, լեհերեն, անգլերեն, գերմաներեն և պարսկերեն լեզուներով:

Դուք, որ հարմարվել եք

ցեխի մեջ քայլելուն,

դուք, որ ետ եք սովորել

վերև նայելուց, իսկ առջևում

այլևս ոչինչ չեք տեսնում,

ձեր անխղճորեն մեծ քանակով

արդարացնում եք

հավերժ գոյությունը

բյուր անուններ ունեցող

ծեր սատանայի...

Նա սնվում է ձեր

նախանձի թույնով,

նյութապաշտության

ու գռեհկության

համբուրգերներով,

ատամները սրում ձեր կարծրացած

ուղեղից պոկված

տափակ ու միասեռ ձողակտորներով...

Իսկ դուք շարունակում եք

մոմեր վառել եկեղեցիներում,

որոնց լույսը ՆԱ չի տեսնում։

Սրբապատկերները դողում են,

նայում խարխափող աչքերով,

որոնցում բոլորն են տեսնում

լճացող արցունքները,

բացի ձեզանից...

 ***

Մայրամուտն այդպես էլ

բառեր չգտավ

չխոստովանված սերերի համար,

քանի՜ զույգ աչքեր՝

հարցական հայացքով,

նայեցին արևի վերջին շողերին...

Երկնքում տարածվեց

չծնված մանուկների

հուսահատ քրքիջը,

որը լուսաբացի ուրվականը

լացի նմանեցրեց...

 ***

Մանվել Միկոյան

Էլեգիա

Հեռացման պահին

կարոտը կկարծրանա

վերջին դրվագներում...

Հետո անշարժ

կադրեր կհայտնվեն

հիշողությանդ ժապավենին,

օրերը սպեղանի կդնեն

լռության վերքերին,

ապա դրվագները կշարժվեն՝

վերերկրային

ու անսովոր երանգներով,

վերադարձնելով քեզ

իմ ներկայությունը՝

երբեք չմիջամտող

ժամանակի աչքերում փայլող

նոր հմայքների

առկայծումներին...

Ես կշրջեմ դեմքս,

չխաթարելու համար

լուսավոր հիշողությամբ

ապրելու պատրանքդ,

որ ամեն լուսաբացի

բարձրաձայն ասես.

-Կյանքը շարունակվում է։

 

***

Տեսողական խաբկանք են միայն

վերադարձի գույները՝

հեռացման ճեպանկարում։

Մի՛ հորինիր այն,

ինչը վաղուց է հորինված։

Ամենամեծ անլրջությունը

չափից դուրս լրջությունն է

Աբսուրդի այն թատրոնում,

որը Կյանք է կոչվում։

***

Դու ամեն օր, մայրամուտին,

կտեսնես հորիզոնից մոտեցող

իմ դեմքը, կմեկնես ձեռքերդ,

կմոտեցնես շուրթերդ,

կզգաս հպումի ջերմությունը

ու կգրկես պատրանքը

դատարկության։

Բոլորի ներկայությունը

կդառնա բացակա,

պատրանքն՝ իրականություն,

իրականությունը՝ պատրանք...

Որտե՞ղ ես դու, որտեղ եմ ես,

ո՞ր հարթությունում է

կյանքն սկսվում,

ո՞ր ավարտն է

երկար ճանապարհի սկիզբը...

Պատասխանը չի փնտրի քեզ

ու երբեք չի գտնի,

փրկելով հոգիդ

անդունդից համրության։

Ես կտանեմ ինձ հետ

քո ժպիտը,

կպահեմ անմատչելի

հեռուներում,

որ անխաթար

վերադարձնեմ քեզ

հաջորդ մայրամուտին։

***

Իբրև պարգև տրված

միակ սերն ընդունեցիր

որպես հերթական հատուցում

հոգուդ «անսահման թռիչքի» դիմաց...

Իրականությունը խեղդվում էր

պատրանքի կանաչ ջրհորներում,

իսկ գույնը դու էիր հորինել

քո ցնորքների ներկապնակից...

Փնտրեցիր նոր սերեր

դիպվածների անելանելի բավիղներում,

իսկ երբ հասկացար,

որ բոլոր անունները խամրում են

ժամանակի անողոք լռության

կարծր դիմագծերում

և կենսունակ է մնացել միայն մեկը,

Նա արդեն հեռու էր՝

դաջված հիշողության

փափուկ պաստառներին...

Առջևում օրեր են, որոնց քանակը

լոկ թիվ է դառնալու

ճակատագրի գծիկից հետո...

Ինչպե՞ս ես առաջ շարժվելու

քո հոգու փոքրիկ մանգաղով

հաջորդ կյանքի

անանցանելի ջունգլիներում...

***

Դու փակել ես իմ անցյալից

ելքի բոլոր դռները,

բանալիները պահել

քո մոռացության

ժանգոտ տուփերի մեջ,

զոդել ես նույնիսկ

լուսամուտիս փականները,

որպեսզի երբեք

չհայտնվեմ քո ճանապարհին...

Սակայն երբ մենակ ես լինում,

հայտնվում ես անցյալի

դեռ կենսունակ ծառուղիներում,

լսում երաժշտությունը

մշտադալար ծառերի տերևների

հյութեղ շրթունքներից,

փորձում այդ ամենից

ապագայի պատրանք ստեղծել...

Երբ ուրիշի ես նայում,

ինձ ես տեսնում կողքիդ,

հետո փշրված

ապակիներ ես փնտրում

լուսամուտիս տակ

ու չես գտնում...

Կարոտից առաձգական է դարձել

լուսամուտիս ապակին,

որի միջով ես դուրս եմ գալիս՝

առանց այն վնասելու,

որ չմրսի հետո հիշողությունը

ձմռան ցրտին,

որ չխաթարվի քո պատկերը

իմ այս և ապագա

բոլոր կյանքերում։

***

Ես չկարողացա

քո դեմքը կերպավորել այնպես,

որ ժամանակից շուտ

կնճիռներ չառաջանան,

չտարածվեն հոգուդ

անթափանց անկյուններում...

Չլռեցի այնտեղ,

ուր բառերը նետեր էին դառնում՝

թունավոր գլխիկներով,

վերադառնում դեպի ինձ,

ուր ճշմարտությունն ասելը

հանդգնություն էր աններելի...

Չցանկապատեցի սիրո հովիտները,

և շատերն իրենք երիզեցին այն,

փորձելով դառնալ

կենդանի ցանկապատ...

Հետո, երբ բոլորը

հուսահատ հեռացան,

մեկն ասաց ականջիս.

-Դեռևս ուշ չէ,- և ես հավատացի...

Մարդկանց հավատալու

ցանկությունը միշտ ավելին է,

քան պատճառները...

Նրանց կեղծավոր ժպիտներում

չխեղդվելու համար

հոգիների դատարկությունը

օդապարիկ դարձրի,

որ դու հեռանաս,

սակայն բախվեցիր

անդնդախոր երկինքների ժայռերին։

Դու երբեք չտրտնջացիր։

Լռությունդ ավելին էր

պարսավանքից...

Ես նայում եմ հայելուն և ասում.

-Այսքանից հետո

ինչպե՞ս կարողացար ներել ինձ։

***

Քեզնից հեռացող

բոլոր արահետները

տանում են դեպի գորշ անհայտություն,

դեպի մոլորության

անդնդամերձ բավիղները...

Ես քայլում եմ միայնակ

քեզ մոտեցող միակ արահետով,

քանզի քեզ հարազատ են

միայն իմ ոտնաձայները,

քանզի դու ջնջել ես վաղուց

հորիզոնի դեմքից

չապրած օրերիս դաժան քմծիծաղը։

Ես վերագտել եմ իմ դիմապատկերն

աչքերիդ հայելու խոշորացույցում,

ուր կնճիռներս

լցվել են լույսով սքանչացման,

քանզի հոգիս մաքրվել է

լքման նախատինքից...

Մենք քայլում ենք ծաղկամերձ

նույն արահետով,

որը լուսավորված է

մեզ ուղեկցող ՆՐԱ հայացքից...

-Մի՛ շրջվիր, ետ մի՛ նայիր

մեր անցյալի Սոդոմ-Գոմորին,

որ չդառնաս մեր անթիվ

կրկնակների աղի արձաններից մեկը։

Подробнее здесь: https://nidoragir-grakan.webnode.ru/news/manvel-mikoyan/